In ons jeugdig enthousiasme bij het eerste jaarverslag gaven we het de ondertitel ‘Een jaar van records’ mee. Dat zouden we ook dit jaar kunnen doen. Op verschillende mandaten staat ook dit jaar geen rem. We verwelkomen ook de uitbreiding van initiatieven die hun waarde bewezen hebben de voorbije jaren. Dankzij de inspanning van minister Demir en het agentschap mag Vlaanderen zich sinds vorig jaar absolute wereldtop noemen in de strijd tegen geweld in het gezin. Vandaag is er in iedere Vlaamse provincie minstens één Veilig Huis (voorheen: Family Justice Center) waar politie, parket en hulpverlening de handen in elkaar slaan om gezinnen uit de geweldspiraal te halen. Een aanpak die ook de rechtbank inspireert tot een meer doortastende aanpak. In 2023 kregen 662 mensen een tijdelijk huisverbod om de explosieve gezinssituatie te ontmijnen. Dat zijn er maar liefst drie keer meer dan in het begin van de legislatuur. Cijfers als deze geven aan waar we als samenleving belang aan hechten. Ik hoop dat ze een overtuigende factor kunnen zijn voor wie zelf op zoek is naar hulp.

De laatste jaren krijgt Justitie een prominente plaats in de jaaroverzichten. Er was de parlementaire onderzoekscommissie over misbruik in de kerk. Het onmenselijke en brute geweld dat een gedetineerde moest ondergaan in de overbevolkte gevangenis van Antwerpen. De veroordeling van influencer Acid die van klassenjustitie een thema maakte en het bijhorende debat over ‘werkstrafjes’ bij jongeren aanzwengelde…

Stuk voor stuk dossiers die het publiek debat beroeren en waar we als agentschap een rol in spelen. Ik loop ze kort één voor één af.

De parlementaire onderzoekscommissie? Onze dienst Slachtofferonthaal stelde een charter op waarin we pleiten voor bijkomend wetgevend werk om slachtoffers meer rechten en bescherming te bieden binnen justitie. Alle politieke partijen spraken er alvast hun steun voor uit.

De problemen in onze gevangenissen? Onze mensen van Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden hangen al jaren aan de alarmbel voor een meer menselijke detentie en aandacht voor recidivebestrijding en re-integratie. Het publiek debat rond onze gevangenissen is meer dan welkom.

Het debat over klassenjustitie en werkstraffen voor de happy few? Jaarlijks zetten we binnen het agentschap zo’n 5.500 veroordeelden tot 300 uur aan het werk om de samenleving te compenseren voor hun misdrijf. Een aanpak die volgens Nederlands onderzoek meer recidive voorkomt dan de uitvoering van een korte gevangenisstraf voor gelijkaardige feiten.

Wat dat laatste betreft, nog een kanttekening. Algemeen wordt gesteld dat het agentschap verantwoordelijk is voor de uitvoering van straffen waarbij je niet in de gevangenis belandt. Ook wel ‘alternatieve straffen’ genoemd. Die benaming is ondertussen flink achterhaald.

Ik verklaar me nader. Dit jaar is het 60 jaar geleden dat ‘probatie’ werd geïntroduceerd als alternatief. In 2023 was deze maatregel goed voor 4.827 dossiers. De maatregel ‘Bemiddeling en Maatregelen’, ondertussen 30 jaar oud, werd 3.698 keer gebruikt. ‘Vrijheid onder voorwaarden’? 2979 dossiers. En dan zijn er nog de recentste initiatieven om de overbevolking in de gevangenis tegen te gaan: werkstraffen (5442) en elektronisch toezicht (6767). Telt u maar eens op en vergelijk het met de 7.200 gevangenen in Vlaanderen en Brussel.

De alternatieve straf vandaag? Dat is de gevangenis.

Veel leesplezier