Sathya volgde een opleiding maatschappelijk werk maar belandde uiteindelijk bij een vervoersbedrijf. Dat doet ze met volle goesting maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. Ze werd vrijwilliger bij OTIS en ook na vier begeleidingen van ex-gedetineerden, blijft ze enthousiast. En daar zijn ze bij OTIS maar al te blij mee. Er zijn vacatures voor nog minstens zes extra buddy’s. En dat hoeven geen…

ILSE: Dat hoeven echt geen mensen te zijn als Sathya die al een achtergrond hebben in maatschappelijk werk. We vragen geen enkele voorkennis van onze buddy’s. Alleen een goede instelling. Wat we belangrijk vinden is dat ze leergierig zijn, vorming willen volgen en vooral een open kijk hebben op detentie. Af en toe hebben we een buddy die ook een justitieel verleden heeft. Dat kan een meerwaarde zijn. Het is geen evidente doelgroep. Je moet stevig in je schoenen staan, maar dat blijkt allemaal heel snel uit een kennismakingsgesprek. Het gebeurt dat we mensen beleefd weigeren als dat niet zo is. Dan verwijzen we liever door naar ander vrijwilligerswerk. Maar ik wil niemand ontmoedigen. De belangrijkste investering is tijd. Je moet kunnen meegaan naar het OCMW of op huizenjacht. Dat soort zaken. Met een strikte nine-to-five job wordt het moeilijk. 

SATHYA: Ik heb gesolliciteerd in volle coronaperiode. Mijn job nu is vooral administratief en ik wou meer zinvol contact. Iets kunnen betekenen in het leven van iemand anders. Ik ben erin gestapt zonder verwachtingen en in de overtuiging dat die mensen net als iedereen kansen verdienen. Ik heb ondertussen vier trajecten met ex-gedetineerden achter de rug. Het eerste ging heel snel. Het was iemand die eigenlijk alleen wat steun nodig had om een woning te zoeken en goed in zijn vel zat. Binnen de maand was hij vertrokken. Een goede ‘binnenkomer’, zeg maar. Wat je niet kan zeggen over mijn tweede ‘cliënt’. Die was ook aanvankelijk alleen maar op zoek naar een woonst, maar onderweg vielen voortdurend lijken uit de kast. Er waren heel veel losse eindjes. Het gaat vaak om mensen met veel bagage. Mensen die voor en tijdens hun tijd in de cel heel wat hebben meegemaakt. We zijn een jaar samen op pad geweest voor hij weer op eigen benen stond. Maar dan stond hij er ook. Dat vergt tijd en energie die een professional met tientallen dossiers simpelweg niet heeft. Je benadert mensen ook anders. Meer als gelijke terwijl een professioneel hulpverlener toch als een autoriteitsfiguur wordt beschouwd. Je gaat er een koffie mee drinken, je hebt meer tijd om te luisteren. Ze zoeken ook sneller met ons contact dan met een professionele hulpverlener. 

“Ze worden er niet voor betaald en dat maakt het verschil”, las ik bij een ex-gedetineerde.

SATHYA: Ja, dat klopt wel met hoe ik het aanvoel. Dat is die gelijkwaardigheid. Ik denk dat ik meer dankbaarheid krijg dan een professioneel hulpverlener. Voor heel kleine dingen. Maar die gelijkwaardigheid is geen garantie dat het gaat werken. Ik heb een traject gelopen met iemand die zich niet aan afspraken hield en zelf geen moeite wilde doen. We hebben dat na overleg met de coaches moeten stopzetten en dan komt het wel hard binnen. “Wat had ik anders moeten doen? Wat heb ik verkeerd gedaan?”, denk je dan. Op zo’n moment ben ik blij dat er een coach is die samen met jou het verhaal reconstrueert en je kan zeggen dat je alles gedaan hebt wat je kon doen. Zelf ben ik van nature te ‘grenzeloos’ om dat meteen in te zien. Als het goed gaat, heb je het zalige gevoel van een kind dat je aan de schoolpoort afzet en gaat groeien. Lukt het niet, dan moet je dat een plaats geven en doorgaan.

ILSE: Zoals ik al zei, het is niet altijd een makkelijke doelgroep om mee te werken. Wij steken mensen niet in hokjes. Echt niet. We hebben een onderzoek laten doen door de UAntwerpen en daaruit kwam een soort typologie. Dat uiteraard met de nodige nuance bekeken moet worden. Maar toch is het wel herkenbaar. Maar we stellen wel vast dat er een aantal types zijn die een eigen aanpak vereisen. Je hebt ‘zelfstandige’ mensen die niet meer dan een duwtje nodig hebben. Je hebt ‘schuchtere’ en ‘onzekere’ mensen die je het nodige zelfvertrouwen moet geven en waar je moet investeren in het opbouwen van een vertrouwensband. En dan is er de ‘eisende’ cliënt die alleen wil krijgen zonder zelf veel te doen. En die kan je eigenlijk moeilijk aan een buddy toevertrouwen. Dan moet je sterk je grenzen bewaken en dat is eerder iets voor een professionele hulpverlener.

SATHYA: Ik denk dat ik die vier types zowat ben tegengekomen. Mensen moeten er wel klaar voor zijn. En sommigen zijn op dat moment gewoon niet klaar om door een buddy geholpen te worden. Dat mag je niet persoonlijk nemen. Je moet dat aanvaarden. Maar dat is niet makkelijk.

Hoe worden de gedetineerden voorbereid op hun buddy?

ILSE: Dat gebeurt in eerste instantie door collega’s in de gevangenis. Ze worden gevraagd naar hun noden eenmaal ze buiten zijn en of ze interesse hebben in ons project. Eenmaal die interesse er is, komt OTIS hen verder informeren. We leggen ons aanbod uit maar trekken ook grenzen. We bieden hulp maar vragen ook initiatief. Je krijgt een buddy, geen butler of secretaresse. We zeggen ook dat ze geen vriend voor het leven moeten verwachten. Het gaat om iemand die je wilt helpen, die vriendschappelijk met je omgaat. Maar we lijnen het ook duidelijk af. Je loopt een traject samen.

SATHYA: Dat is niet altijd eenvoudig. Ik ben daar wel consequent in en probeer zelf geen open boek te zijn. Het gaat niet over mij. Het gaat over hen. Waar ik woon, waar ik werk, hoe ik me voel… Dat houd ik voor mezelf. Je vertelt natuurlijk eens iets over jezelf. Maar je houdt afstand. Dat is zeker voor mij belangrijk. En dan is de steun van een coach daarin zeer nuttig. Je gaat makkelijk te ver.

Met steun van Europa Werk en Sociale Economie en het Europees Sociaal Fonds.

Interesse?

Antwerpen

Adres: Tolstraat 21, 2000 Antwerpen

Email: otis@cawantwerpen.be

Telefoon: 03 328 20 19

Contactpersoon: Ilse Ielegems

Gent

Adres: Visserij 153, 9000 Gent

Email: otis@cawoostvlaanderen.be

Telefoon:  09 4320274

Contactpersoon: Tinneke Voets