De enkelband is in opmars. Terwijl de vorige jaren zo’n 4.200 enkelbanden werden aangegespt, klokte het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) eind 2022 af op 5.174 aansluitingen. En de records blijven sneuvelen. Nooit stonden er meer mensen onder elektronisch toezicht.
Sandra Pascariello werkt als operationeel celhoofd. Op het VCET komt ze dagelijks interessante verhalen tegen. Wat zal haar altijd bijblijven? “‘De gepimpte enkelband’- een jonge vrouw heeft tijdens haar ET haar enkelband opgesmukt om zo toonbaar de woning te verlaten. Origineel en modebewust!”
Jef Verlinden is afdelingshoofd van het VCET. “Toen Elektronisch Toezicht nog onder het Departement Welzijn, Volksgezondheid & Gezin viel, kregen onze techniekers bij het aansluiten van een enkelband vaak te horen dat “zo’n enkelband niet goed is voor mijn welzijn, niet goed is voor mijn gezondheid en al helemaal niet goed voor mijn gezinsleven.” Dat we thuishoren in het Agentschap Justitie en Handhaving staat dus buiten kijf.”
De enkelband is in opmars. Terwijl de vorige jaren zo’n 4.200 enkelbanden werden aangegespt, klokte het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) eind 2022 af op 5.174 aansluitingen. Een stijging van maar liefst 802 nieuwe aansluitingen in één jaar tijd. Afdelingshoofd Jef Verlinden en operationeel celhoofd Sandra Pascariello gaan zich ook in 2023 niet vervelen. Eind december werden er 1.600 mensen elektronisch gevolgd. In april 2023 werd de kaap van 1.900 overschreden. “Het VCET is een waardevolle partner binnen justitie geworden”.
Het VCET werkt als een geoliede machine. Aansluiten, monitoren, begeleiden en de onvermijdelijke administratie zijn volledig op elkaar ingespeeld. De olie komt van de Vlaams minister van Justitie en Handhaving die middelen vrijmaakt om te investeren in bijkomend personeel. In een paar jaar tijd steeg de personeelsbezetting van 55 naar 110 en het ziet er naar uit dat die groei alleen maar zal toenemen.
Jef Verlinden: Daar zijn een aantal verklaringen voor. Vaak wordt er enkel gewezen naar de overbevolking in de gevangenissen maar die verklaring is zeker niet sluitend. Ook op de gevangenissen blijft de druk toenemen. We zijn geen communicerende vaten. Ik geloof wel dat we als dienst volwassen zijn geworden en dat dit niet onopgemerkt blijft bij de rechtbanken die alternatieven zoeken voor de gevangenis.
Sandra Pascariello: De oprichting van het Agentschap Justitie en Handhaving (AJH) op 1 januari 2022 is volgens mij een belangrijke factor in de groei. Voor die tijd zat het VCET wat ondergesneeuwd binnen het Departement Welzijn. Vandaag zijn we een volwaardige partner met een eigen identiteit en een eigen stem op het directiecomité. We zijn nu echt ‘justitie’ en een waardevolle partner voor de gevangenissen, de rechtbanken en onderzoeksrechters, waar we regelmatig mee overleggen.
Jef Verlinden: Voortdurende monitoring van het systeem en het vinden van evenwichten. Daar gaat het om. Als je de groei van de enkelbanden enkel aanpakt door meer mensen aan te nemen bij de mobiele equipe die de aansluitingen doen, loop je verderop in de keten vast. Want al die mensen moeten ook gemonitord worden, hun administratieve vragen moeten beantwoord worden en justitieassistenten moeten hen kunnen opvolgen. Als één team niet kan volgen, komt de hele dienstverlening in gevaar. De keten is maar zo sterk als zijn zwakste schakel. Maar zonder de bijkomende investeringen die we gelukkig krijgen van de minister van Justitie en Handhaving, zouden we snel in problemen komen.
Sandra Pascariello: Ik ben bijzonder tevreden over de kwaliteit van ons werk. En dat zie je ook in de cijfers. In 2021 hebben we 20% van de personen onder elektronisch toezicht moeten ‘seinen’ wegens schending van de regels. In 2022 was dat ondanks de stijging van het aantal dossiers nog 10%. Dat resultaat komt er door kort op de bal te spelen en menselijk te zijn. Als het team Monitoring merkt dat het niet goed gaat met ‘Jan’ die onder elektronisch toezicht staat, zetten we er direct een justitieassistent van het VCET op die contact opneemt en oplossingen zoekt.
Daar staat tegenover dat we wel voldoende autoriteit moeten kunnen behouden tegenover de mensen onder onze hoede. Wie de regels schendt, moet de gevolgen daarvan dragen en terug naar de cel gestuurd worden. Daar loopt het wel eens fout. De FOD Justitie en het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen beslissen te makkelijk om zelfs na ernstige overtredingen toch opnieuw een enkelband te gebruiken. Dat zorgt voor een spanningsveld tussen het VCET en de FOD Justitie. Op dat vlak speelt de overbevolking van de gevangenissen wel degelijk een rol.
Jef Verlinden: Dat is inderdaad een probleem dat niet onderschat mag worden. Alle niveaus moeten hun rol spelen om van thuisdetentie een succes te maken. We zorgen ervoor dat mensen aan het werk blijven en hun sociaal netwerk overeind blijft, zodat ze zich kunnen voorbereiden op een toekomst zonder misdaad, maar het moet wel een aanpak zijn die geloofwaardig blijft en die op maat van de gedetineerde is afgestemd. Daar werken we ook binnen het AJH aan. Samen met de afdeling Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden willen we vanuit de gevangenis het elektronisch toezicht kunnen voorbereiden om meer succesverhalen te schrijven.
Jef Verlinden: Nog meer enkelbanden (lacht). Nee, ik denk dat we dit jaar vooral een digitale revolutie gaan beleven die ook slachtoffers gaat helpen. Door enkelbanden te voorzien met een zogenaamde ‘slachtofferapplicatie’ met gps, gaan slachtoffers bijvoorbeeld gewaarschuwd kunnen worden wanneer hun agressieve ex-partner te dicht in de buurt komt en zo zijn voorwaarden schendt. Op die manier kunnen we meer gemoedsrust bieden en ontradend werken. Dit is geen science-fiction voor alle duidelijkheid. Die enkelbanden met slachtofferapplicatie zijn er dit jaar nog.
Sandra Pascariello: Ik denk ook aan het E-portaal dat er zit aan te komen. Iemand met een enkelband zal digitaal zijn uurrooster kunnen bekijken, een wijziging aanvragen, attesten en loonfiches kunnen doorsturen…. Dat is gebruiksvriendelijker en bespaart honderden telefoontjes. We willen het ook mogelijk maken voor onze justitieassistenten om via E-portaal te beeldbellen met hun cliënt. Dat is menselijker en dichter op de huid. Ook ons eigen dossiersysteem krijgt trouwens een digitale update.
Jef Verlinden: Niet meteen digitaal maar wel belangrijk werk voor de zeer nabije toekomst is het gebruik van enkelbanden bij minderjarigen. Dat is uiteraard een delicate toepassing maar ook daar zijn voordelen aan verbonden als we erin slagen om jongeren op te volgen en te begeleiden zodat ze naar school kunnen blijven gaan en zich kunnen blijven ontwikkelen. Enkelbanden zullen steeds meer een rol spelen in ons penitentiair systeem. Ze zijn eigenlijk vandaag al niet meer weg te denken. Gevangenissen zullen nooit overbodig worden, maar het VCET is ongetwijfeld de toekomst van detentie.
